Agenda a Chofnodion

Roedd y Llywydd wedi croesawu'r Aelodau i gyfarfod hybrid y Cyngor - a oedd wedi dechrau am 5.15pm.

Derbyn datganiadau o fuddiannau personol gan Aelodau yn unol â'r Cod Ymddygiad.

1.     Mae gofyn i Aelodau ddatgan rhif a phwnc yr agendwm y mae eu buddiant yn ymwneud ag e a mynegi natur y buddiant personol hwnnw; a 

2.     Lle bo Aelodau'n ymneilltuo o'r cyfarfod o ganlyniad i ddatgelu buddiant sy'n rhagfarnu, rhaid iddyn nhw roi gwybod i'r Cadeirydd pan fyddan nhw'n gadael.

Yn unol â Chod Ymddygiad y Cyngor, cafodd y datganiadau o fuddiant canlynol eu gwneud yngl?n â'r agenda a chafodd datganiad o fuddiant pellach ei wneud yngl?n ag eitem 5 ar yr agenda yn ddiweddarach yn y cyfarfod (gweler Cofnod 31):

Eitem 7 ar yr Agenda - Y Diweddaraf Am Faterion Cynllunio Cenedlaethol a Rhanbarthol a Chymeradwyaeth ar gyfer Cytundeb Cyflawni a Diwygiad i'r Amserlen ar gyfer Gwaith Paratoi Parhaus Y Cynllun Datblygu Lleol Diwygiedig.

Roedd Cynghorydd y Fwrdeistref Sirol W Lewis wedi datgan buddiant personol - "Mae fy nghyflogwr, Cymdeithas Tai Hafod, wedi'i nodi yn yr adroddiad, rydw i hefyd yn aelod o Gymdeithas y Sgowtiaid”.

Eitem 10 ar yr Agenda – Rhybudd o Gynnig Brys

Roedd Cynghorydd y Fwrdeistref Sirol W Hughes wedi datgan buddiant personol a buddiant sy'n rhagfarnu (Bydda i'n gadael y cyfarfod yn ystod y drafodaeth am yr eitem yma) - "Mae fy ngwraig yn rheoli'r gwasanaeth gofal yn y cartref".

Roedd Cynghorydd y Fwrdeistref Sirol G Hughes wedi datgan buddiant personol a buddiant sy'n rhagfarnu (Bydda i'n gadael y cyfarfod yn ystod y drafodaeth am yr eitem a bydd Cynghorydd y Fwrdeistref Sirol B Stephens, y Dirprwy Lywydd, yn camu i rôl y Cadeirydd ar gyfer yr eitem yma) - "Mae fy mam yn gweithio i'r gwasanaeth gofal yn y cartref."

Cadarnhau cofnodion o gyfarfod hybrid y Cyngor, a gynhaliwyd ar 14 Mehefin 2023, yn rhai cywir.

PENDERFYNWYD cymeradwyo cofnodion cyfarfod hybrid y Cyngor a gynhaliwyd ar 14 Mehefin 2023 yn rhai cywir.

Cafodd y cyhoeddiadau canlynol eu gwneud:

Ø  Roedd yr Arweinydd wedi cyhoeddi marwolaeth y Cyfarwyddwr Cyfadran, Mr George Jones. Disgrifiodd yr Arweinydd Mr Jones fel swyddog gwych, cwrtais a chyfeillgar. Yn anffodus, roedd Mr Jones wedi ymddeol yn gynnar o ganlyniad i iechyd gwael.  Roedd yr Arweinydd wedi cyfleu ei dristwch am y mater yma gan estyn cydymdeimlad i deulu Mr George Jones ar ran y Cyngor.

Ø  Ar ran y Cynghorydd S Morgans, roedd Cynghorydd y Fwrdeistref Sirol J Smith yn dymuno llongyfarch disgyblion Blwyddyn 1 a Blwyddyn 2 Ysgol Gynradd Gymuned y Maerdy am ennill cystadleuaeth cyfnod sylfaen Menter Ysgolion y Dreftadaeth Gymreig 2023. Roedd 6,000 o geisiadau ac roedd disgyblion Blwyddyn 1 a 2 wedi ennill cystadleuaeth prosiect treftadaeth gyda'u cyflwyniad nhw 'Made and Moulded in Maerdy'.

Yn unol â Rheol 2 o Weithdrefn Llywodraethu Agored Cyfarfodydd y Cyngor, derbyn datganiadau gan Arweinydd y Cyngor a/neu Gynghorwyr sy'n Aelodau Portffolio o'r Cabinet:

Roedd Arweinydd y Cyngor, Cynghorydd y Fwrdeistref Sirol A Morgan OBE wedi rhoi gwybod ei fod e wedi gofyn i'r Cyfarwyddwr Cyfadran - Cyllid, Gwasanaethau Digidol a Gwasanaethau Rheng Flaen i gyflwyno unrhyw becynnau cyllid sydd ar gael i gefnogi trigolion a'r 3ydd sector cyn y gaeaf, a hynny'n rhan o'i adolygiad canol blwyddyn o sefyllfa'r Cyngor o ran tanwariant a chronfeydd wrth gefn.  Ychwanegodd y byddai'n hoffi gweld y Cyngor yn defnyddio pecyn cyllid gwerth miliynau o bunnoedd i gefnogi trigolion a'u teuluoedd gyda'r argyfwng costau byw a'r effaith ddilynol ar dlodi plant lle bynnag y bo modd, pe byddai'r pecyn cyllid yma ar gael. 

Derbyn cwestiynau'r Aelodau yn unol â Rheol 9.2 o Weithdrefn y Cyngor.

(Nodwch: Caniateir hyd at 20 munud ar gyfer cwestiynau.)

Roedd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth - Gwasanaethau Democrataidd a Chyfathrebu wedi cadarnhau mai dyma yw cyfarfod olaf y Cyngor cyn toriad yr haf, a bydd cyfarfod nesaf y Cyngor Llawn yn cael ei gynnal am 5pm ar 20 Medi 2023. Ychwanegodd y bydd angen trafod nifer fawr o faterion yn ystod y cyfarfod yma, felly mae'n bosibl y bydd angen edrych unwaith eto ar drefn y materion y mae angen eu trafod yn ystod cyfarfodydd y Cyngor yn yr Hydref. Bydd hyn yn cael ei wneud yn rhan o drafodaethau gydag Arweinwyr y Grwpiau ble'n addas.

Rhoddodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth wybod y bydd y sesiynau hyfforddiant a'r sesiynau datblygu ar gyfer Aelodau sydd wedi cael eu cyhoeddi yn ddiweddar yn cael eu cynnal am amser cyfleus yn dilyn adborth yr Aelodau.

Derbyn adroddiad y Dirprwy Brif Weithredwr a'r Cyfarwyddwr Cyfadran - Gwasanaethau Cyllid, Digidol a Rheng Flaen;

·     Gweithgarwch Rheoli'r Trysorlys y Cyngor yn ystod 2022/23; a

·     Gwir Ddangosyddion Darbodus a Dangosyddion y Trysorlys ar gyfer 2022/23.

Cyn mynd ati i bennu'r meysydd allweddol sydd wedi'u nodi yn yr adroddiad, rhoddodd y Cyfarwyddwr Cyfadran wybod bod gweithgarwch Rheoli'r Trysorlys y Cyngor yn cael ei reoleiddio a'i lywodraethu gan godau ymarfer ac mae'r Cyngor yn parhau i gydymffurfio â'r holl ofynion perthnasol. Mae'r cynghorwyr Trysorlys yn rhoi gwybodaeth a chyngor i'r Cyngor, ond yn nodi bod pob penderfyniad sy'n cael ei wneud yn benderfyniad gan y Cyngor.

Rhoddodd y Cyfarwyddwr Cyfadran wybod bod y Cyngor yn parhau i weithredu ei strategaeth risg-isel, a hynny mewn cyd-destun economaidd heriol, gan fanteisio i'r eithaf ar falans arian parod y Cyngor. Ychwanegodd fod costau cyfalaf net y Cyngor ar gyfer y flwyddyn wedi'u cyflawni o fewn y gyllideb a doedd dim cyfleoedd i leihau costau benthyca drwy wneud newidiadau i'r amserlen yn ystod y flwyddyn, caiff hyn ei adolygu'n gyson.

Rhoddodd y Cyfarwyddwr Cyfadran drosolwg o weithgarwch benthyca'r Cyngor - y gyfradd llog gyfartalog gymhwysol ar gyfer y flwyddyn oedd 2.86% ac mae'r Cyngor yn parhau i gadw cyllid ad-daladwy Llywodraeth Cymru ar gyfer seilwaith trafnidiaeth. £135miliwn oedd cyfanswm y gwariant cyfalaf yn ystod y flwyddyn ariannol ddiweddaf, a £503miliwn oedd y Gofyniad Gwariant Cyfalaf, sy'n cynrychioli'r angen sylfaenol i fenthyca. Mae'r cyfanswm benthyca ar ddiwedd y flwyddyn (sef £294miliwn) yn dangos bod sefyllfa'r Cyngor o ran benthyca yn parhau i fod yn gadarnhaol.

I gloi, nododd y Cyfarwyddwr Cyfadran fod y Cyngor wedi gweithredu o fewn ei

derfynau ar gyfer benthyca darbodus ac o ganlyniad i hynny, mae ei amlen

gyfalafwedi cynyddu gan £40.5miliwn i adlewyrchu'r cynnydd yng nghostau'r

prosiect. Roedd y Cyfarwyddwr Cyfadran wedi cadarnhau y bydd yr adroddiad

yn cael ei adolygu gan y Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio.

Yn dilyn trafodaeth, roedd y Cyfarwyddwr Cyfadran wedi ymateb i sawl ymholiad am yr adroddiad, cadarnhawyd y bydd diweddariad a chyflwyniad am Gynllun Ariannol Tymor Canolig y Cyngor yn cael ei roi i'r Aelodau cyn cyfarfod y Cyngor ym mis Medi (bydd modd cyflwyno cais am hyfforddiant unigol yn rhan o'r broses Adolygu Datblygiad Personol i Aelodau).

PENDERFYNWYD:

1. Nodi cynnwys yr adroddiad; a

2. Nodi'r trefniadau cyllido ar gyfer y Rhaglen Cymunedau Dysgu Cynaliadwy, fel sydd wedi'u nodi yn adran 12.

Trafod adroddiad y Cyfarwyddwr Materion Ffyniant a Datblygu.

Derbyn adroddiad y Cyfarwyddwr Gwasanaeth – Gwasanaethau Democrataidd a Chyfathrebu.

Rhoddodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth - Gwasanaethau Democrataidd a Chyfathrebu wybod am y newidiadau i aelodaeth y Gr?p Llafur yn rhan o'r Gynghrair ar gyfer Blwyddyn y Cyngor 2023/24.

Ar ôl trafod yr adroddiad, PENDERFYNWYD nodi y bydd:

1. Cynghorydd y Fwrdeistref Sirol J Smith yn cynrychioli'r Awdurdod Lleol yn rhan o'r Gynghrair o hyn ymlaen; a

2. Bydd gohebiaeth yn cael ei hanfon i'r Gynghrair er mwyn rhoi gwybod am y newid i gynrychiolydd yr Awdurdod.

Trafod unrhyw faterion sydd, yn ôl doethineb y Cadeirydd, yn faterion brys yng ngoleuni amgylchiadau arbennig.

Rhoddodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth - Gwasanaethau Democrataidd a Chyfathrebu wybod bod y Llywydd, yn unol â Rheol Gweithdrefn 10.5, wedi rhoi caniatâd i’r Cyngor Llawn benderfynu a ddylai’r Cynnig Brys hwn:

• Cael ei drafod yn y cyfarfod; neu

• Gohirio'r Cynnig tan y cyfarfod nesaf, i'w drafod gyda mantais cyngor ysgrifenedig gan Swyddogion;

neu

• Ei atgyfeirio i'r Adain Weithredol neu Bwyllgor.

PENDERFYNWYD trafod y Rhybudd o Gynnig brys yn y cyfarfod.

(Nodwch: Roedd y Llywydd, Cynghorydd y Fwrdeistref Sirol G Hughes, a Chynghorydd y Fwrdeistref Sirol W Hughes wedi gadael y cyfarfod ar gyfer y drafodaeth yma, a hynny ar ôl iddyn nhw ddatgan buddiant personol a buddiant sy'n rhagfarnu (gweler cofnod 27).

Yn absenoldeb y Llywydd, camodd Cynghorydd y Fwrdeistref Sirol B Stephens, y Dirprwy Lywydd, i rôl y Cadeirydd ar gyfer eitem 10.

Yn unol â Rheol Gweithdrefn 10.5, mae’r Llywydd wedi rhoi caniatâd i’r Cyngor Llawn benderfynu a ddylai’r Cynnig Brys hwn fod:

• Cael ei drafod yn y cyfarfod; neu

• Gohirio'r Cynnig tan y cyfarfod nesaf, i'w drafod gyda mantais cymorth cyngor ysgrifenedig gan Swyddogion; neu

• Ei atgyfeirio i'r Adain Weithredol neu i Bwyllgor, i gael ei ystyried, ei drafod, a'i benderfynu.

Trafod Rhybudd o Gynnig sydd wedi’i gyflwyno yn enwau Cynghorwyr y Fwrdeistref Sirol A O Rogers; D Wood, K Morgan, S Evans, D Grehan, H Gronow, P Evans ac A Ellis:

Er gwaethaf yr e-bost gan y Prif Weithredwr a anfonwyd at yr Aelodau am 13:26 o'r gloch ddoe, mae'r Cyngor yma'n gresynu nad oedd ganddo unrhyw wybodaeth flaenorol am gynlluniau i derfynu darpariaeth fewnol y gwasanaeth gofal yn y cartref symudol gyda'r nos . Rhoddwyd gwybod i’r holl Aelodau am y cynnig yma drwy e-bost a anfonwyd ddeuddydd yn ôl gan staff sy’n gweithio yn y gwasanaeth. Cawson nhw eu galw i gyfarfod gyda swyddogion ac undebau yr wythnos ddiwethaf i gael gwybod am y bwriad i roi’r gwasanaeth ar gontract allanol i ddarparwyr eraill yn y sector preifat/annibynnol.

Mae hyn yn mynd yn groes i ymrwymiad y Cyngor i warchod gwasanaethau a ddarperir yn uniongyrchol lle mae'r staff yn cael eu talu ar Delerau ac Amodau Cenedlaethol. Mae’n anfaddeuol bod newid o’r fath i wasanaeth gwerthfawr ac angenrheidiol iawn wedi cael ei ystyried gan reolwyr o dan benderfyniad dirprwyedig gweithredol nas cyhoeddwyd tan ddoe.

Roedd Rhaglen Waith y Cabinet hefyd wedi’i diwygio, gydag Adroddiad Blynyddol Cyfarwyddwr y Gwasanaethau Cymdeithasol a’r Strategaeth Gwasanaethau i Oedolion ddrafft, yr oedd disgwyl iddyn nhw gael eu trafod ym mis Gorffennaf, bellach wedi'u symud i fis Hydref 2023. Pe byddai'r adroddiadau yma wedi cael eu trafod ym mis Gorffennaf yn ôl y cynllun gwreiddiol, byddai o leiaf rhywfaint o wybodaeth gan yr Aelodau am y cynnig i derfynu'r gwasanaeth gyda'r nos.

Mae'r Penderfyniad Dirprwyedig Gweithredol sydd wrthi'n cael ei gyhoeddi yn mynd i'r afael â rhywfaint o bryderon yr Aelodau am y broses briodol. Serch hynny, nid yw'n awdurdodi penderfyniad y swyddog ym mis Mawrth i beidio â derbyn atgyfeiriadau, gan fynd ati'n fwriadol i gwtogi'r gwasanaeth a pheri i'r Prif Weithredwr ddatgan bod y "trefniant presennol ddim yn cyflwyno'r dull mwyaf effeithiol o ddarparu'r gofal a chymorth yma mwyach" yn ei e-bost.

O dan yr amgylchiadau yma, mae'n bwysig sicrhau dealltwriaeth o ran sut mae modd i swyddogion ddefnyddio awdurdod gweithredol i gwtogi ar wasanaeth, gyda'r nod o gael gwared arno yn y pen draw, heb yn wybod i'r Aelodau a heb eu caniatâd.

Mae’r Cyngor yma felly’n gofyn i’r Prif Weithredwr wneud datganiad heddiw, cyn y toriad, ynghylch:

-          Pam fod y gwasanaeth wedi'i gwtogi'n fwriadol ym mis Mawrth a pham na chyhoeddwyd hysbysiad o benderfyniad dirprwyedig yngl?n â'r newid hwnnw?

-          Sut mae modd i ddileu gwasanaeth gael ei ystyried yn benderfyniad gweithredol yn hytrach na phenderfyniad i'r Cabinet/Cyngor Llawn.

Yn dilyn trafodaeth, PENDERFYNWYD mabwysiadu'r Rhybudd o Gynnig Brys a darparodd y Prif Weithredwr y datganiad canlynol:

"Bydd Aelodau'n cofio strategaeth y gyllideb a gafodd ei chymeradwyo gan y Cyngor ar 8 Mawrth 2023, pan gytunodd y Cyngor i strategaeth y gyllideb a oedd yn cau'r bwlch digynsail gwerth £38miliwn yn y gyllideb. Roedd strategaeth y gyllideb yn destun ymgynghoriad cynhwysfawr, ac roedd y Cyngor eisoes wedi dechrau ymgynghoriad  ...  view the full Cofnodion text for item 37.