Agenda item

1.   Cwestiwn gan Gynghorydd y Fwrdeistref Sirol D. Wood i Arweinydd y Cyngor, Cynghorydd y Fwrdeistref Sirol A Morgan OBE:

“Cysylltodd aelod o’r gwasanaethau brys â mi yn ddiweddar sy’n hynod bryderus am y problemau traffig a’r oedi i Bontypridd o gyfeiriad Cwm Rhondda bob bore. Mae hyn wedi golygu ei bod hi'n cymryd rhwng 90 munud neu hyd yn oed 2 awr iddo gyrraedd y gwaith am 8am, pan fydd wedyn yn cael trafferth dod o hyd i le parcio, sydd wedi golygu ei fod yn hwyr i'r gwaith. Hoffai wybod a oes cynllun gyda Chyngor RhCT i liniaru’r problemau traffig parhaus os gwelwch yn dda?”

Ymateb gan y Cynghorydd A Morgan OBE:

Ymatebodd yr Arweinydd drwy ddweud bod Adran Briffyrdd y Cyngor yn parhau i fuddsoddi mewn cynlluniau trafnidiaeth strategol integredig trosfwaol, gyda'r bwriad o wella'r rhwydwaith ledled Rhondda Cynon Taf. Mae hyn yn cynnwys mynd i'r afael â'r problemau traffig a'r oedi i gyfeiriad Pontypridd o Gwm Rhondda.

Ychwanegodd y Cynghorydd Morgan y byddai gweithio ochr yn ochr â Metro De Cymru yn rhoi hwb i ddarpariaethau trafnidiaeth cynaliadwy er mwyn lleihau traffig ar y ffyrdd trwy ddarparu opsiynau amgen rheolaidd a dibynadwy. Bydd y Metro yn arwain at 24 trên yr awr yn teithio drwy Bontypridd, a fydd yn golygu bod modd teithio'n gyflymach ar y trên, gan arwain at lai o dagfeydd ym Mhontypridd ac yn enwedig ar yr A470. Mae cryn dipyn o waith adeiladu, peirianneg ac isadeiledd i’w wneud i uwchraddio’r rhwydwaith rheilffyrdd, ac mae'n anochel bod hyn wedi cael effaith ar amseroedd teithio, a fydd yn cael eu cwtogi ar ôl cwblhau'r gwaith.

Dywedodd y Cynghorydd Morgan fod y Cyngor yn gweithio gyda Trafnidiaeth Cymru ar ddatblygu Cyfnewidfa’r Porth er mwyn gwella bysiau a threnau.Bydd yr Hwb Trafnidiaethyn darparu dewis amgen deniadol i'r rheiny sydd fel arfer yn defnyddio cerbydau preifat. Cyfeiriodd yr Arweinydd at y tocynnau sy'n gweithio ar bob dull teithio, sy'n rhywbeth y mae'r Cyngor yn awyddus i'w gyflawni. Yn ogystal â'r cyfleusterau Parcio a Theithio yn Abercynon a'r Porth, soniodd yr Arweinydd y byddai cyhoeddiad yn cael ei wneud yn fuan ynghylch prosiect Parcio a Theithio ar gyfer Treorci, a fyddai'n helpu gyda thagfeydd traffig.

Eglurodd yr Arweinydd fod y Cyngor yn ystyried nifer o opsiynau i leddfu'r tagfeydd ar y ffyrdd, a bod modd i ddatrysiadau syml fel synwyryddion ar Groesfannau Pâl wneud gwahaniaeth.

Cwestiwn Ategol gan Gynghorydd y Fwrdeistref Sirol D Wood:

“Gyda’r Eisteddfod yn dod i Bontypridd y flwyddyn nesaf a’r angen i annog pobl ledled Rhondda Cynon Taf a thu hwnt i deithio i'r achlysur, sut ydych chi’n defnyddio Strategaeth Cyfranogiad y Cyhoedd, sy’n cael ei thrafod yn y cyfarfod heddiw, i sicrhau bod trigolion yn cael dweud eu dweud o ran unrhyw fesurau lliniaru traffig a gwaith isadeiledd ym Mhontypridd?”

Ymateb gan y Cynghorydd A. Morgan OBE:

Dywedodd yr Arweinydd na fydd unrhyw reswm i yrru i Bontypridd i fynychu'r Eisteddfod gan y bydd cyfleusterau Parcio a Theithio da, gyda bysiau gwennol rheolaidd i Barc Ynysangharad. Ychwanegodd y byddai 24 o drenau'n rhedeg trwy Bontypridd bob awr, a gyda chysylltiadau da i reilffyrdd y Rhondda, Aberdâr a Merthyr, bydd hyn yn lleddfu'r angen i yrru i'r achlysur. Dywedodd yr Arweinydd fod y Cyngor hefyd wrthi'n dod o hyd i leoliad ar gyfer y maes carafanau ar gyfer yr achlysur.

Aeth yr Arweinydd ati i gydnabod bod traffig lleol ym Mhontypridd dan bwysau ar hyn o bryd oherwydd cau’r Bont Wen, sy'n arwain at dagfeydd ar hyd Heol Berw. Ychwanegodd nad yw’r synwyryddion yn gallu nodi’r traffig ychwanegol yn ystod y cyfnod pan fydd y ciwiau statig ger y goleuadau traffig. Sicrhaodd yr Aelod lleol y byddai’n fwy na pharod i ymgysylltu â thrigolion a busnesau lleol i sicrhau bod yr Eisteddfod yn achlysur llwyddiannus.

2.       Cwestiwn gan Gynghorydd y Fwrdeistref Sirol T Williams i Arweinydd y Cyngor, Cynghorydd y Fwrdeistref Sirol A Morgan OBE:

“A oes modd i’r Arweinydd roi’r wybodaeth ddiweddaraf i Gynghorwyr am Gronfa Gymunedol y Gronfa Ffyniant Gyffredin a grantiau Trydydd Sector eraill?”

Ymateb gan y Cynghorydd A. Morgan OBE:

Darparodd yr Arweinydd y wybodaeth ganlynol mewn perthynas â’r Gronfa Ffyniant Gyffredin – Grantiau Cymunedol CBSRhCT (o Ebrill 2022 i Fedi 2023). Nododd fod 121 o sefydliadau wedi derbyn grantiau gwerth cyfalaf o £183,262 a gwerth refeniw o £1,746,651. Ychwanegodd fod dyraniad pellach wedi'i wneud ar gyfer 2024-25, a bod 31 o sefydliadau yn cael budd o grantiau gwerth cyfalaf o £45,500 a gwerth refeniw o £814,831.

Ychwanegodd yr Arweinydd y byddai rhagor o fanylion am y trefniadau grant terfynol ar gyfer 2024-25 yn cael eu cyhoeddi ym mis Ionawr 2024. Mewn perthynas â’r Gronfa Ffyniant Gyffredin - Grantiau Micro Cymunedol Cyngor Rhondda Cynon Taf, dywedodd yr Arweinydd fod grantiau o hyd at £1,000 ar gael i’r rhai sy’n darparu gweithgareddau cymunedol/cymorth bwyd i breswylwyr ac mae 92 o sefydliadau wedi cael grantiau gwerth £85,714.

O ran y Grant Rhwydwaith Cymdogaeth, mae dyfarniad o hyd at £1,000 ar gael ar gyfer gweithgareddau cymunedol a hyd yma, mae 69 osefydliadau wedi derbyn cyfanswm gwerth £49,046. Does dim modd cyflwyno rhagor o geisiadau ar hyn o bryd. Ychwanegodd yr Arweinydd fod dyfarniadau o hyd at £1000 ar gael ar gyfer cymorth uniongyrchol o ran bwyd i drigolion.

Cadarnhaodd yr Arweinydd fod tri sefydliad ar ddeg wedi derbyn cyfanswm gwerth o £12,534 mewn perthynas â'r Grant Cymorth Bwyd, sydd ar hyn o bryd yn derbyn ceisiadau gan Grwpiau Cymuned sy'n darparu bwyd i'w cymunedau. Parhaodd i roi'r wybodaeth ddiweddaraf am y Grant Urddas Mislif yn y Gymuned lle dyfarnwyd cynhyrchion gwerth £30,065 i 31 o sefydliadau cymunedol. Dywedodd yr Arweinydd fod nifer cyfyngedig o fwndeli cynnyrch yn dal i fod ar gael tan fis Mawrth 2024.

Eglurodd yr Arweinydd fod hyd at £2,000 ar gael ar gyfer y Canolfannau Croeso yn ystod y Gaeaf/Cronfa Caledi'r Gaeaf, ond bod y cyfnod ymgeisio yn cau ddydd Gwener 10 Tachwedd 2023. Cysylltwyd â'r rhai a ymunodd â'r cynllun y llynedd drwy'r Rhwydwaith Cymdogaeth.

I gloi, dywedodd yr Arweinydd y bydd cynigion uniongyrchol o £540.00 yn mynd i 238 o sefydliadau cymuned sy'n darparu o leiaf un gweithgaredd cymunedol, megis boreau coffi, Banciau Bwyd, Bingo ac eraill sy'n hysbys i'r Rhwydweithiau Cymdogaeth.

Nid oedd unrhyw gwestiwn ategol.

3.     Cwestiwn gan Gynghorydd y Fwrdeistref Sirol J Bonetto i Arweinydd y Cyngor, Cynghorydd y Fwrdeistref Sirol A Morgan OBE:

“A oes modd i'r Arweinydd wneud datganiad ar y Strategaeth a Chynllun Gweithredu Lleol ar gyfer Rheoli Perygl Llifogydd?”

Ymateb gan y Cynghorydd A. Morgan OBE:

Dywedodd yr Arweinydd fod y Strategaeth Leol ar gyfer Rheoli Perygl Llifogydd a'r Cynllun Gweithredu wedi'u trafod gan y Cabinet yn ddiweddar, nododd fod polisi allweddol i ategu ein buddsoddiad mawr yn y maes yma. Mae’r Strategaeth yn ymdrin â’r perygl llifogydd posibl o ffynonellau lleol, sy’n cynnwys cyrsiau d?r cyffredin, d?r ffo wyneb a d?r daear. Yn rhinwedd ei swydd yn Awdurdod Llifogydd Lleol Arweiniol, mae’n ofynnol i’r Cyngor fonitro a diwygio’r Strategaeth i sicrhau ei bod yn cyd-fynd ag unrhyw bolisi cenedlaethol neu newidiadau i'r polisi cenedlaethol.

Ychwanegodd yr Arweinydd fod y Cabinet wedi trafod fersiwn ddrafft o’r Strategaeth ar 17 Gorffennaf, ac wedi cytuno i'r swyddogion gynnal ymgynghoriad statudol 6 wythnos rhwng 21 Awst – 2 Hydref 2023. Esboniodd fod y Swyddogion wrthi'n adolygu’r ymatebion a’r meysydd lle gellid gwella’r strategaeth, ochr yn ochr â llunio adroddiad i’w gyflwyno i’r Pwyllgor Craffu ar faterion yr Hinsawdd, Gwasanaethau Rheng Flaen a Ffyniant ar 22 Tachwedd 2023. Yn dilyn adolygiad o adborth y Pwyllgor Craffu, bydd Swyddogion yn cwblhau'r strategaeth ac yn ei chyflwyno i'r Cabinet ym mis Ionawr 2024 i'w chymeradwyo.

Cwestiwn Ategol gan y Cynghorydd Bwrdeistref Sirol J Bonetto:

“Fel y gwyddoch, cafodd fy ward ei tharo gan lifogydd afonydd, a yw’r Cyngor yn ymgysylltu â Cyfoeth Naturiol Cymru ynghylch llifogydd afonydd?”

Ymateb gan y Cynghorydd A. Morgan OBE:

Dywedodd yr Arweinydd fod RhCT wedi dioddef llifogydd afonydd sylweddol ym mhob rhan o'r fwrdeistref sirol yn ystod Storm Dennis ac yn dilyn hynny mae afonydd Rhondda, Cynon a Thaf wedi bod yn destun astudiaethau dalgylch a ddatblygwyd gan Cyfoeth Naturiol Cymru. Yn dilyn digwyddiadau Storm Dennis sefydlwyd Bwrdd Llifogydd sy’n parhau i gyfarfod bob 6 wythnos, ac sy’n cynnwys cynrychiolwyr o Cyfoeth Naturiol Cymru, D?r Cymru, Llywodraeth Cymru ac uwch swyddogion y Cyngor.

Dywedodd yr Arweinydd fod astudiaethau pen desg a gwaith modelu wedi’u cynnal gan Cyfoeth Naturiol Cymru, ac er bod hon yn broses hir, bu cyfres o drafodaethau a chyfarfodydd hefyd gyda Gweinidogion o Lywodraeth Cymru megis Julie James AS. Roedd yr Arweinydd yn rhagweld y bydd gwelliannau sylweddol erbyn yr haf ond i’r rhai mewn ardaloedd na ellir eu diogelu, bydd yn bwysig gweithio’n agos gyda Cyfoeth Naturiol Cymru a thrigolion lleol i’w helpu i ddiogelu eu heiddo gyda drysau llifogydd, llifddorau, gorchuddion awyrell frics ac opsiynau eraill nes bod Cyfoeth Naturiol Cymru wedi cwblhau'r astudiaethau.

4.      Cwestiwn gan Gynghorydd y Fwrdeistref Sirol C Middle i Arweinydd y Cyngor - Cynghorydd y Fwrdeistref Sirol A Morgan OBE:

“Pa gynnydd y mae’r Cyngor yn ei wneud o ran cyflawni ei ymrwymiad i fod yn garbon niwtral erbyn 2030?”

Ymateb gan y Cynghorydd A. Morgan OBE:

Ymatebodd yr Arweinydd drwy nodi bod y Cyngor yn gwneud cynnydd da er ei fod yn heriol oherwydd y costau sy'n gysylltiedig â datgarboneiddio ond mae'r Cyngor yn arbed mwy na 6,000 tCO2 drwy fuddsoddi bron i £13 miliwn ers i'r rhaglen ddechrau (2010).

Dywedodd fod nifer o strategaethau, cynlluniau gweithredu a phrosiectau ar waith i helpu i ysgogi'r camau gweithredu ac i gyflawni uchelgeisiau'r Cyngor i fod yn garbon niwtral erbyn 2030.

Mae mentrau'n cynnwys gosod paneli Solar, goleuadau LED, Uwchraddio Boeleri a Mesurau Rheoli Gwresogi ac mae'r Cyngor hefyd wedi gwneud arbedion ariannol sylweddol yn ystod y cyfnod yma.

Dywedodd yr Arweinydd fod gan y Cyngor bellach dros 120 o systemau PV wedi'u gosod ar ei adeiladau, sydd gyda'i gilydd yn cynhyrchu dros 1.4 MWh o drydan adnewyddadwy bob blwyddyn. Mae'r Cyngor hefyd yn elwa o dros £1 miliwn mewn taliadau Tariff Cyflenwi Trydan a dderbyniwyd hyd yma.

Dywedwyd wrth yr Aelodau bod y Cyngor yn symud ymlaen gyda dyluniad prosiect cynhyrchu ynni, gan gynnwys fferm solar ar y tir, ac ychwanegodd fod adroddiad cynnydd i'w gyflwyno i'r Cabinet yn fuan. Soniodd yr Arweinydd hefyd am brosiectau hydro ar safleoedd hyfyw ar draws y fwrdeistref sirol. Cyfeiriodd yr Arweinydd at gyflwyno bron i 100 o gilfachau gwefru cerbydau trydan gweithredolledled RhCT, yn ogystal â chyflwyno 25 o geir Batri Trydan a Cherbydau Nwyddau Ysgafn i fflyd y Cyngor. Mae prosiectau eraill yn cynnwys prosiect Ffynnon Dwym Ffynnon Taf, a aeth yn fyw y llynedd, lle mae'r ysgol a'r pafiliwn cyfagos yn elwa ar lai o allyriadau carbon i wresogi'r adeiladau.

I gloi dywedodd yr Arweinydd fod y Cyngor wrthi'n cyfrifo cost y camau gweithredu sydd wedi'u cynnwys yn y Strategaeth Datgarboneiddio a llawer o waith arall sy'n digwydd yn y cefndir.

Cwestiwn Ategol gan Gynghorydd y Fwrdeistref Sirol C Middle:

“Sut mae modd i'r Cynghorwyr gael yr wybodaeth ddiweddaraf am y prosiectau hyn?”

Ymateb gan y Cynghorydd A. Morgan OBE:

Dywedodd yr Arweinydd fod y Cyngor wedi lansio diweddariadau drwy ei ddangosfwrdd Ôl Troed Carbon sy'n galluogi'r Aelodau i olrhain y cynnydd. Ailadroddodd yr Arweinydd yr heriau sydd i ddod i’r Cyngor o ran bwrw’i dargedau a’i ymrwymiadau erbyn 2030, a’r angen i wneud arbedion mwy a gweithio’n gyflymach ond cynigiodd fod adroddiad yn cael ei gyflwyno i gyfarfod o’r Cyngor Llawn yn y dyfodol a fydd yn nodi’r llwybrau yn y blynyddoedd i ddod, y cynlluniau y gellir eu cyflawni o fewn yr amserlenni a'r costau cysylltiedig.

5.Cwestiwn gan Gynghorydd y Fwrdeistref Sirol S. Emanuel i Arweinydd y Cyngor, Cynghorydd y Fwrdeistref Sirol A. Morgan OBE:

"Pa gymorth sydd ar gael i’r cannoedd o weithwyr a gollodd eu swyddi yn ddiweddar yn dilyn cau UK Windows and Doors?"

Ymateb gan y Cynghorydd A. Morgan OBE:

Canmolodd yr Arweinydd staff y Cyngor sy’n gweithio’n agos gyda’r Adran Gwaith a Phensiynau a LlC, a chyfeiriodd at yr achlysur a gynhaliwyd mewn partneriaeth â'r Adran Gwaith a Phensiynau ar 18 Hydref yng Nghanolfan Chwaraeon Ystrad, gyda 304 o weithwyr Windows and Doors UK yn bresennol. Cynigiodd y gellid cynnal achlysur tebyg cyn y Nadolig i ystyried unrhyw fylchau sydd angen eu llenwi.

Cafodd yr achlysur ei hyrwyddo'n dda, ac roedd modd i'r rheiny a oedd yn bresennol gael cymorth gyda'u CV a'i drosglwyddo i gyflogwyr a oedd yn bresennol. Mae nifer o gwmnïau wedi cysylltu'n rhagweithiol â'r Cyngor i gynnig swyddi i ddarpar ymgeiswyr. Roedd yr Arweinydd o'r farn y dylai gwaith dilynol wedi'i dargedu ymhellach gael ei wneud i sicrhau nad oes unrhyw un yn cael ei adael heb gyflogaeth.

Daeth yr amser a neilltuwyd i ben felly nid oedd cwestiwn ategol.