Agenda item

Cyflwynodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth – Gwasanaethau Democrataidd a Chyfathrebu yr adroddiad i Aelodau a rhoddodd wybod bod y Pwyllgor yn ymgynghorai ffurfiol yn rhan o broses ymgynghori flynyddol y Cyngor mewn perthynas â'r gyllideb, a hynny yn unol â'r Cylch Gorchwyl.

Gan ddefnyddio cyflwyniad PowerPoint, rhoddodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth – Cyllid a Gwasanaethau Gwella drosolwg i Aelodau o'r Ymgynghoriad ar y Gyllideb 2023/24 (Cam 2) gan roi gwybodaeth i'r Pwyllgor am y canlynol: Cyflwyniad – Strategaeth Cyllideb Refeniw Ddrafft 2023/24; Sefyllfa Ariannol Bresennol y Cyngor (2022/23); Ymgynghoriad ar y Gyllideb Cam 1 – Penawdau; Setliad Llywodraeth Leol Dros Dro 2023/24 – Penawdau/Goblygiadau ar gyfer Rhondda Cynon Taf; Strategaeth Cyllideb Arfaethedig y Cabinet 2023/24; a'r Camau Nesaf a Dyddiadau Allweddol.

Yn dilyn trosolwg y Cyfarwyddwr Gwasanaeth o Strategaeth Cyllideb Arfaethedig y Cabinet 2023/24, gofynnodd Aelod am adborth o ran y cyfleoedd sydd ar gael i adolygu methodoleg dyrannu cyllid Llywodraeth y DU i Lywodraeth Cymru ac wedyn i awdurdodau lleol. Mae hyn wedi'i gysylltu â setliad dros dro Cyngor Rhondda Cynon Taf, sef +6.6% o'i gymharu â chyfartaledd Cymru gyfan, sef +7.9%.  Nododd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth, o ran y broses ar gyfer dyrannu cyllid Llywodraeth Cymru i awdurdodau lleol ledled Cymru, fod gr?p penodol wedi'i sefydlu sy'n cynnwys cynrychiolwyr o Lywodraeth Cymru a'r llywodraeth leol er mwyn sicrhau bod y sail ar gyfer dyrannu cyllid yn cynrychioli angen a bod y setiau data sy'n sail i'r dyraniadau'n addas ac yn gywir. Rhoddodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth sicrwydd bod Cyngor Rhondda Cynon Taf yn rhan o'r trefniadau yma er mwyn llywio a herio setiau data a'r sail ar gyfer dyrannu cyllid.

Croesawodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth adborth Aelodau o ran meysydd canlynol Strategaeth Cyllideb Arfaethedig y Cabinet 2023/24.

Treth y Cyngor – cynnydd arfaethedig o 3.5%

·           O ystyried dull y Cyngor mewn perthynas â gosod lefelau Treth y Cyngor yn ddiweddar a'r ffaith mai Rhondda Cynon Taf oedd gyda'r cynnydd isaf ar gyfartaledd i Fand D yng Nghymru am 3 allan o'r 4 blynedd ddiwethaf, cytunodd y rhan fwyaf o Aelodau fod y cynnydd arfaethedig yn ddull pragmatig a synhwyrol.

·           Dywedodd Aelod fod y cynnydd arfaethedig o 3.5% yn debygol o fod ymhlith y cynnydd isaf o'i gymharu ag awdurdodau lleol eraill yng Nghymru. Serch hynny, roedd y Cyngor yn gwybod bod heriau cyllideb wedi bod yn bresennol ond penderfynodd ar gynnydd o 1% yn Nhreth y Cyngor ar gyfer 2022/23 o'i gymharu â chynnydd arfaethedig o 3.5% ar gyfer 2023/24.

Cyllideb Ysgolion

·           Nododd Aelod ei bod hi'n anochel y bydd gofyn i ysgolion adolygu eu cyllidebau a'r swm sydd yn y cronfeydd wrth gefn i gefnogi cynllunio ariannol o ganlyniad i'r sefyllfa ariannu heriol. Nododd y bydd lefel y cronfeydd wrth gefn yn wahanol i bob ysgol o ganlyniad i'r cynlluniau sydd gan ysgolion ar gyfer defnyddio cronfeydd wrth gefn.

·           Dywedodd Aelod arall ei bod yn bwysig bod y neges yn cael ei rhoi i ysgolion na fyddan nhw'n cael eu hariannu'n llawn ar gyfer 2023/24. Ymatebodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth trwy ddweud bod y Strategaeth Cyllideb arfaethedig wedi dyrannu cyllid yn llawn er mwyn talu costau ysgolion, gan bennu gofyniad i ysgolion wneud arbedion effeithlonrwydd o 2.2%. Mae hyn yn llai na'r targed dangosol o 2.75% a gafodd ei roi i ysgolion yn yr hydref 2022, ac yn llai na'r gofyniad effeithlonrwydd o 7.7% ar gyfer gwasanaethau sy ddim yn ymwneud ag ysgolion.

·           Nododd Aelod arall fod rhai ysgolion yn h?n sy'n golygu bod eu costau ynni'n fwy. Gofynnodd am eglurder o ran pa gyfleoedd sydd ar gael i wneud arbedion effeithlonrwydd yn yr ysgolion yma. Dywedodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth fod y Cyngor yn cynnal rhaglen barhaus o arolygon ar adeiladau mewn ysgolion, sy'n cynnwys dod o hyd i gyfleoedd i osod mesurau effeithlonrwydd ynni i leihau defnydd ynni. Ychwanegodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth fod y Cyngor wedi darparu cyllid ar gyfer cronfa buddsoddi i arbed ers nifer o flynyddoedd, gyda phrosiectau ysgolion a phrosiectau sy ddim yn ymwneud ag ysgolion yn cael eu hariannu trwy'r adnodd yma.

Arbedion Effeithlonrwydd

• Cytunodd Aelodau â dull y Cyngor i barhau i wneud yn fawr o arbedion effeithlonrwydd a rhoddon nhw ganmoliaeth i swyddogion am gyflawni arbedion effeithlonrwydd bob blwyddyn a dull parhaus o ddod o hyd i ffyrdd newydd o weithio.

• Cefnogodd Aelod y dull yma gan nodi na ddylai effeithlonrwyddau arwain at wasanaethau sy'n cael eu darparu mewn modd llai effeithiol, a bod angen adolygiad parhaus i fonitro effaith.

• Gofynnodd Aelod arall am sicrwydd o ran y goblygiadau staffio wrth gyflawni arbedion effeithlonrwydd. Ymatebodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth trwy nodi bod gwaith cynllunio manwl yn cael ei gynnal i gefnogi cyflawni arbedion effeithlonrwydd ac mae newidiadau staffio, os bydd angen y rhain, yn cael eu rheoli trwy drosiant staff naturiol, adleoli staff a chynlluniau diswyddo/ymddeol o wirfodd y Cyngor, a thrwy weithio'n agos gyda chydweithwyr yr Undebau Llafur.

Ffïoedd a Chostau

• Cytunodd y rhan fwyaf o Aelodau fod y cynigion o ran ffioedd a chostau yn realistig, a hynny'n unol â'r hyn y mae angen i'r Cyngor ei wneud i gyflawni cyllideb gytbwys a dangos bod costau gwasanaethau'r Cyngor yn parhau i fod yn gystadleuol ac yn darparu gwerth am arian o'u cymharu ag ardaloedd cyfagos.

• Roedd Aelod o'r farn bod rhai gwrthddywediadau yn y cynigion o'u cymharu â'r adborth gan y cyhoedd yn rhan o broses ymgynghori cam 1 ar y gyllideb. Yn benodol, tynnodd y cyhoedd sylw at y ffaith bod gwasanaethau, megis gofal cymdeithasol a gwasanaethau hamdden, yn bwysig iddyn nhw ac mae'r strategaeth ar y gyllideb yn cynnig cynyddu'r ffïoedd a chostau yn y meysydd yma. Gallai hyn arwain at economi ffug.

• Nododd Aelod arall a fyddai'n bosibl ystyried ffi uwch ar gyfer y Lido (Pontypridd) i bobl nad ydyn nhw'n byw yn Rhondda Cynon Taf er mwyn helpu i reoli'r nifer o sesiynau wedi'u cadw mewn bloc a nifer y sesiynau wedi'u colli o ganlyniad i bobl yn peidio â dod. Nododd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth yr adborth.

Cronfeydd wrth gefn

• Cytunodd Aelodau â'r dull arfaethedig o ddefnyddio'r cronfeydd wrth gefn.
• Gofynnodd Aelod am eglurder o ran sut y bydd y cronfeydd wrth gefn yn cael eu hailgyflenwi yn y dyfodol. Dywedodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth fod swyddogion y Cyngor yn adolygu gofynion cyllideb sylfaenol a chyfleoedd arbed yn barhaus a bod gan y Cyngor hanes cryf o gyflawni arbedion yn ystod y flwyddyn sy'n cael eu neilltuo i gronfa cyllid pontio'r Cyngor. Ychwanegodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth fod arbedion yn ystod y flwyddyn, gwerth £3.003 miliwn, wedi cael eu nodi ar gyfer y flwyddyn ariannol bresennol, a'u bod nhw wedi cael eu trosglwyddo i'r gronfa cyllid pontio. Hefyd, nododd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth fod y Cyngor yn defnyddio dull call a synhwyrol o ran defnyddio ei gronfeydd wrth gefn.

Ar ôl dod â'r drafodaeth i ben, PENDERFYNWYD awdurdodi'r Cyfarwyddwr Gwasanaeth – Gwasanaethau Democrataidd a Chyfathrebu i lunio ymateb ar ran y Pwyllgor Trosolwg a Chraffu mewn perthynas â Cham 2 – Ymgynghoriad y Cyngor ar y Gyllideb.