Agenda item

Derbyn crynodeb o elfennau amrywiol y Deddf Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru) 2021 a dderbyniodd Gydsyniad Brenhinol ar 20 Ionawr 2021.

Cyflwynodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth – Gwasanaethau Democrataidd a

Chyfathrebu ei adroddiad ar y cyd â Chyfarwyddwr y Gwasanaethau Cyfreithiol a

oedd yn crynhoi elfennau gwahanol Deddf Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru)

2021 a dderbyniodd Cydsyniad Brenhinol ar 20 Ionawr 2021.

Roedd yr adroddiad yn gofyn i'r Pwyllgor ystyried datganiad sefyllfa'r Cyngor mewn

perthynas â gofynion y Ddeddf gan roi sylw arbennig i'r camau y bydd angen mynd

i'r afael â hwy i sicrhau bod RhCT yn cydymffurfio â'r gofynion deddfwriaethol.

Dywedodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth y bydd sawl elfen yn cael eu hystyried yn

rhan o gyfarfodydd nifer o Bwyllgorau ffurfiol y cyngor megis y Pwyllgor Safonau, a

fydd yn trafod Cod Ymddygiad yr Aelodau a'r rôl y bydd yr Arweinwyr Gr?p yn ei

chwarae o ran ymddygiad eu haelodau a bydd y Cabinet hefyd yn trafod yr

adroddiad hwn yn ei gyfarfod nesaf ym mis Mawrth 2021.

Roedd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth wedi cydnabod bod rhan fawr o'r trafodaethau

hyd yma wedi canolbwyntio ar y Cydbwyllgorau Corfforedig ac ymestyn yr

etholfraint i 16 ac 17 oed yn ystod etholiadau'r Senedd y flwyddyn nesaf

yn ogystal â pharatoi ar gyfer ymestyn yr etholfraint i'r gr?p oedran yma mewn da

bryd ar gyfer etholiadau llywodraeth leol 2022.

Roedd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth yn falch o roi gwybod bod y Cyngor eisoes

wedi gwneud llawer o'r gwaith cychwynnol er mwyn hyrwyddo prosesau

democrataidd ac ymgysylltu â'r cyhoedd sy'n ffurfio rhai o ystyriaethau'r Ddeddf ac

a fydd yn cael eu cyflawni gan y Cyngor. Tynnodd sylw'r Aelodau at y meysydd

eraill y mae'r Ddeddf yn gyfrifol am sicrhau darpariaeth ar eu cyfer, megis y p?er

cymhwysedd cyffredinol ar gyfer prif gynghorau a'r cynghorau cymuned cymwys,

galluogi Gweinidogion Cymru i weithredu dulliau gweithio rhanbarthol mwy cydlynol

ledled Cymru, perfformiad mwy ffurfiol a threfniadau llywodraethu wedi'u seilio ar

adolygiadau hunanasesu a chyfoedion. Dywedodd y Cyfarwyddwr

Gwasanaeth fod y cynigion i sicrhau bod rôl craffu o fewn prif gyngoryn fwy

effeithiol gan gryfhau'r trefniadau craffu'n berthnasol iawn i'r Pwyllgor Trosolwg a

Chraffu. Mae hyn oherwydd bod y Pwyllgor yn cyflwyno cyfleoedd i graffu a thrafod

penderfyniadau allweddol cyn i'r Cabinet benderfynu ar y materion hynny. Nodwyd

bod hyn yn faes y mae'r Pwyllgor Craffu eisoes yn ei gyflawni fel mater o arfer da.

Roedd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth wedi cydnabod meysydd allweddol eraill o

ddiddordeb y bydd angen i'r pwyllgor yma'u trafod yn y dyfodol, megis diwygio

cyfranogiad y cyhoedd a'r penderfyniad a fydd yn galluogi'r Aelodau i fynychu

cyfarfodydd rhithwir. Esboniodd y bydd modd i'r Cyngor ddarlledu'i gyfarfodydd cyn

bo hir ar ôl cyflwyno cyfleuster gweddarlledu sy'n cael ei ddarparu gan Public I.

Bydd y cyfleuster yn cael ei integreiddio'n llwyr â'r trefniadau rhithwir presennol.

Byddan nhw hefyd yn ein galluogi ni i ddarparu dull hybrid ar gyfer cyfarfodydd gan

barhau i allu darlledu'n fyw ar-lein. 

O ran agenda amrywiaeth, rhoddodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth wybod bod yna

newidiadau i'r trefniadau absenoldeb teuluol a chyfleoedd rhannu swydd ar gyfer

Aelodau'r Cabinet a Chadeiryddion y Pwyllgorau. Gwelliannau i rôl Pennaeth y

Gwasanaethau Democrataidd i gryfhau a chefnogi rôl aelodau anweithredol a

dylanwad craffu ym mhob rhan o'r Cyngor. Aeth y Cyfarwyddwr Gwasanaeth

ymlaen i roi amlinelliad o'r newidiadau i drefniadau'r weithrediaeth, rhannu

gwybodaeth rhwng y rheolyddion, newidiadau i  Drefniadau'r Awdurdod Tân ac

Achub, newidiadau i Gomisiwn Ffiniau a sut y bydd y Byrddau Gwasanaethau

Cyhoeddus yn gweithredu. Rhoddodd wybod y bydd gwybodaeth bellach mewn

perthynas â sut y bydd y Ddeddf yn dod i rym a pha elfennau y bydd angen eu

dwyn ymlaen o Gyfarfod Cyffredinol Blynyddol y Cyngor y flwyddyn yma,

Etholiadau Llywodraeth Leol 2022 a thu hwnt.

I gloi, rhoddodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth wybod bod y Cyngor wedi cael ei ofyn

i gymryd rhan mewn gweithgor mewn perthynas â'r agenda cyfranogi er mwyn

gallu llywio'r rheoliadau.

Yn dilyn y cyflwyniad, fe wnaeth y Cyfarwyddwr Gwasanaeth Gwasanaethau

Democrataidd a Chyfathrebu ymateb i nifer o ymholiadau ynghylch y system

Pleidleisio Sengl Trosglwyddadwy ar ôl 2022, rôl Cydbwyllgorau Corfforedig,

diffiniad swyddi dan gyfyngiadau gwleidyddol mewn perthynas ag ymgyrchu ac

ymgeisio, a statws Pennaeth y Gwasanaethau Democrataidd a chryfhau'r rôl

statudol.

Yn unol ag ymholiad cynharach, roedd Cyfarwyddwr Adnoddau Dynol wedi ymateb

i bryder a godwyd ynghylch sut mae'r Cyngor yn diogelu staff iau os nad ydyn

nhw'n llwyddiannus mewn etholiad. Rhoddodd y Cyfarwyddwr wybod bod nifer o

bolisïau ar waith megis polisi chwythu'r chwiban sy'n diogelu unigolion yn ogystal â

cheisio cymorth gan yr undebau llafur.

Yn dilyn trafodaeth, PENDERFYNWYD nodi datganiad sefyllfa'r Cyngor wedi'i amlinellu yn yr adroddiad mewn perthynas â gofynion y Ddeddf.