Agenda, Penderfyniadau a Chofnodion drafft

Derbyn datganiadau o fuddiannau personol gan Aelodau, yn unol â'r Cod Ymddygiad.

Nodwch:

1. Mae gofyn i Aelodau ddatgan rhif a phwnc yr agendwm mae eu buddiant yn ymwneud ag ef a mynegi natur y buddiant personol hwnnw; a

2. Lle bo Aelodau'n ymneilltuo o'r cyfarfod o ganlyniad i ddatgelu buddiant sy'n rhagfarnu, rhaid iddyn nhw roi gwybod i'r Cadeirydd pan fyddan nhw'n

gadael.

Yn unol â'r Cod Ymddygiad, cafodd y datganiadau o fuddiant canlynol eu gwneud yngl?n â'r agenda:

Nododd y Cynghorydd R Davis Fuddiant Personol yn eitem 5 “Mae fy mhartner yn gweithio i theatr Spectacle, sy’n cael ei chrybwyll yn yr adroddiad, ac mae fy merch yn gweithio i’r Urdd”

Nododd y Cynghorydd Sera Evans Fuddiant Personol yn eitem 5 “Mae ysgolion fy meibion wedi’u henwi yn y Cynllun Strategol Cymraeg mewn Addysg" ac eitem 6 "mae fy nghyflogwr wedi’i enwi yn yr adroddiad Cydraddoldeb Drafft”

Nododd y Cynghorydd S Emanuel Fuddiant Personol yn eitem 5 “Mae fy mhlant yn mynychu ysgol a grybwyllir yn yr adroddiad”

Derbyn cofnodion cyfarfod y Pwyllgor Trosolwg a Chraffu a gynhaliwyd ar 11 Ionawr & 29 Ionawr 2024 i'w cymeradwyo.

PENDERFYNWYD: Cadarnhau cofnodion o gyfarfod y Pwyllgor Trosolwg a Chraffu a gynhaliwyd ar 11 Ionawr a 29 Ionawr 2024 yn rhai cywir.

Gwybodaeth mewn perthynas ag ymgynghoriadau perthnasol i'w hystyried gan y Pwyllgor.

Aeth y Blaen Swyddog Craffu ati i roi gwybod i'r Aelodau am yr ymgynghoriadau agored, gan eu hatgoffa

nhw y dylen nhw gysylltu â'r garfan materion craffu os oes unrhyw gwestiynau'n codi.

Cabinet Work Programme

Dywedodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth, Gwasanaethau Democrataidd a Chyfathrebu, wrth yr Aelodau fod y Rhaglen Waith yn cael ei chyflwyno i'r Aelodau er gwybodaeth ym mhob cyfarfod, gan roi cyfle iddyn nhw adolygu a chodi unrhyw faterion a nodwyd ar gyfer y gwaith Rhag-graffu.

Clywodd yr Aelodau fod dyddiad wedi'i bennu i'r Cabinet drafod eitem sy'n ymwneud â Chludo Disgyblion o'r Cartref i'r Ysgol. Mae'r Aelodau eisoes wedi bod yn rhan o'r ymgynghoriad ar y mater yma ond bydd cyfle arall iddyn nhw rag-graffu ar yr eitem cyn i'r Cabinet wneud ei benderfyniad.

Yndilyn cyfarfod o'r Pwyllgor Craffu Addysg a Chynhwysiant a gynhaliwyd ar 22 Ionawr 2024, penderfynodd y Pwyllgor ohirio ystyried Cynllun Strategol y Gymraeg mewn Addysg tan gyfarfod o'r Pwyllgor yn y dyfodol. Yn dilyn trafodaethau gyda Chadeirydd y Pwyllgor Craffu Addysg a Chynhwysiant a'r Pwyllgor Trosolwg a Chraffu (ac yn unol â'r Gweithdrefnau Trosolwg a Chraffu), mae gofyn i Aelodau graffu a herio'r Cynllun Gwaith Blynyddol. Mae gwahoddiad i Aelodau'r Pwyllgor Craffu Addysg a Chynhwysiant i fynychu'r eitem yma o fusnes.

Croesawodd y Cadeirydd Swyddogion ac Aelodau'r Pwyllgor Craffu - Addysg a Chynhwysiant i'r cyfarfod ar ôl iddyn nhw gael eu gwahodd i roi eu cyfraniadau ar yr eitem yma.

Rhoddodd y Cyfarwyddwr Addysg a Gwasanaethau Cynhwysiant yr wybodaeth ddiweddaraf mewn perthynas â rhoi Cynllun Strategol Cymraeg mewn Addysg 2022–2032 y Cyngor ar waith, a'i gynnydd hyd yma.

Nododd y Rheolwr fod Adroddiad Adolygiad Blynyddol y Cyngor ar gyfer blwyddyn un y Cynllun Strategol Cymraeg mewn Addysg wedi ei gyflwyno i Lywodraeth Cymru ar 31 Gorffennaf 2023. Derbyniwyd adborth ar yr adroddiad gan Lywodraeth Cymru ar 14 Tachwedd 2023. Roedd yr adborth yn gadarnhaol ar y cyfan. Mae cynnydd nodedig pellach wedi'i wneud mewn nifer o feysydd ers i'r adroddiad gael ei lunio a'i gyflwyno i Lywodraeth Cymru ym mis Gorffennaf 2023, ac mae'r rhain i'w gweld yn yr adroddiad.

Cafodd yr Aelodau eu gwahodd i roi eu sylwadau a'u hadborth ar yr adroddiad

Cododd Aelod bryderon ynghylch y materion staffio ym maes Addysg Gymraeg, yn enwedig o ran ADY, a dywedodd fod angen i Lywodraeth Cymru wneud rhagor i hyrwyddo Addysg fel proffesiwn, yn enwedig ymhlith siaradwyr Cymraeg. Dywedodd yr Aelod y gallai’r Awdurdod ddarparu cymorth yn y maes yma i sicrhau bod yr iaith a’r proffesiwn addysg yn cael eu hyrwyddo’n well, megis gweithio gydag ysgolion a cholegau i annog disgyblion i astudio’r Gymraeg yn 6^ed dosbarth.

Roedd y Cyfarwyddwr Addysg a Chynhwysiant yn cydnabod bod y Gweithlu yn her, nid yn unig o ran addysg Gymraeg ond yn y sector addysg Saesneg hefyd. Cytunodd y Cyfarwyddwr fod angen rhoi camau i fynd i'r afael â hyn ar waith ledled y wlad, gan fod hon yn broblem genedlaethol, a bod angen dull systemig o roi pobl ar lwybr carlam i'r sector addysg Gymraeg, gan feddwl yn greadigol am sut rydyn ni'n annog siaradwyr Cymraeg i ystyried gyrfa yn y maes. Aeth hi ymlaen i nodi bod gyda ni yn RhCT gyfleoedd i'r rhai sy'n ystyried y llwybr gyrfa yma wirfoddoli mewn ysgolion yn rhan o leoliadau profiad gwaith, ond cydnabu fod angen atgyfnerthu'r drefn.

Nododd Aelod o’r adroddiad fod buddsoddiad mewn addysg Gymraeg yn ne RhCT a dywedodd yr hoffai weld amserlen sy'n nodi'r datblygiadau a'r drefn ddilynol ar gyfer Ysgol Gyfun Cwm Rhondda.

Dywedodd y Cyfarwyddwr Addysg a Gwasanaethau Cynhwysiant fod buddsoddiad yn cael ei arwain gan ble mae’r flaenoriaeth fwyaf a lle mae angen mynd i’r afael â chapasiti dros ben yn ogystal â meysydd sydd dan bwysau. Nododd hi fod y gwasanaeth wrthi'n ystyried y 9 mlynedd nesaf, a bydd y garfan yn rhannu ei chynlluniau â Llywodraeth Cymru yn fuan, unwaith y cytunir ar yr adolygiad a'r amserlen flaenoriaeth. Dywedodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth, Ysgolion yr 21ain Ganrif, fod Cwm Rhondda yn rhan o Raglen Band B a’i bod hi'n rhan o’r Rhaglen Amlinellol Strategol gyda Llywodraeth Cymru. Cadarnhaodd fod astudiaeth dichonoldeb wedi'i chynnal a bod y gwasanaeth yn gweithio gyda dylunwyr trefol i reoli'r safle. Nododd fod dod o hyd i safle digon mawr  ...  view the full Cofnodion text for item 64.

Cyflwynodd y Pennaeth Isadeiledd a Rheoli Asedau yr adroddiad i'r Aelodau i roi'r wybodaeth ddiweddaraf iddyn nhw am y gwaith y mae'r Garfan Diogelwch Tomennydd wedi'i wneud yn ystod y flwyddyn ddiwethaf mewn perthynas â rheoli, monitro a goruchwylio tomennydd glo segur yn y Fwrdeistref Sirol. Ategwyd yr adroddiad gan gyflwyniad i'r Aelodau.

Yn dilyn y cyflwyniad, rhoddodd y Cadeirydd gyfle i'r Aelodau ofyn cwestiynau.

Cyfeiriodd Aelod at y swyddi gwag o fewn y carfanau a nododd eu bod nhw'n cael eu llenwi gan staff asiantaeth ar hyn o bryd. Gofynnodd beth oedd y cynlluniau tymor hir ar gyfer llenwi'r swyddi gwag yma'n barhaol. Ymatebodd y Pennaeth Isadeiledd a Rheoli Asedau ei fod wedi cael awdurdod i ail-hysbysebu'r swyddi ond dywedodd fod y farchnad yn gyfyngedig o ran y sgiliau a'r profiad sydd eu hangen ar gyfer y swydd, ynghyd â chystadleuaeth o ran cyflogau.

Cyfeiriodd un Aelod at gyfarfod cyhoeddus a gynhaliwyd lle roedd presenoldeb cyfyngedig, a gofynnodd a oedd y Cyngor yn gwneud digon i godi ymwybyddiaeth o'r materion. Aeth y Swyddog ati i gydnabod bod presenoldeb isel yn y cyfarfod, ac mae hyn yn rhywbeth y mae'r garfan yn edrych arno. Ychwanegodd fod trigolion yn cael eu hannog i gyflwyno ymholiadau os oes gyda nhw bryderon penodol.

Gofynnodd Aelod pa bwerau sydd gan y Cyngor i ymdrin â pherchnogion tomennydd preifat. Ymatebodd y Swyddog bod nifer o berchnogion tomennydd preifat yn RhCT ond mae pwerau'r Cyngor yn gyfyngedig. Dywedodd pe bai pryderon diogelwch uniongyrchol, mae modd cyhoeddi “ddiffyg du” a fyddai i bob pwrpas yn golygu y dylid gweithredu ar unwaith. Daeth i'r casgliad bod y Cyngor yn cynnal yr archwiliadau diogelwch, waeth beth fo'r sefyllfa o ran perchenogaeth.

Gofynnodd Aelod beth yw ymrwymiad tymor hwy Llywodraeth Cymru i fynd i’r afael â’r materion sy’n ymwneud â diogelwch tomennydd yn y dyfodol. Ymatebodd y Swyddog nad oedd yn ymwybodol bod Llywodraeth Cymru wedi rhoi ymrwymiad tymor hwy parhaus i gyllid ar gyfer diogelwch tomennydd glo, ond y gellir hysbysu'r Pwyllgor os bydd y sefyllfa'n newid.  Cododd yr Aelodau gwestiynau mewn perthynas â thomennydd yn Nhylorstown a Thon Pentre a gofyn am adroddiadau rheolaidd ar y mater yn ôl i'r Pwyllgor. Aeth y Swyddog ati i gydnabod hyn, ac ychwanegodd y dylai Aelodau gysylltu â'r Garfan Diogelwch Tomennydd Glo ar unrhyw adeg os oes gyda nhw unrhyw ymholiadau penodol mewn perthynas â thomennydd yn eu ward/ardal.

Gofynnodd Aelod am eglurhad ar yr effeithiau ar gostau i'r Awdurdod yn ogystal ag unrhyw orgyffwrdd â chynlluniau lliniaru llifogydd a sut mae hyn yn cael ei reoli.

Dywedodd y Pennaeth Isadeiledd a Rheoli Asedau fod rhan y Cyngor mewn tomennydd preifat hefyd yn cynnwys Cyfoeth Naturiol Cymru a thomennydd sy'n eiddo i'r Awdurdod Glo, a bod gyda'r Cyngor ddyletswydd i atal perygl o ran tomennydd ond y dylid cydnabod bod cyfyngiadau ar y pwerau hynny. Cadarnhaodd fod hyn i gyd yn dod o dan arian grant y mae'r awdurdod lleol yn gwneud cais amdano ar ran perchnogion preifat. Dywedodd, mewn perthynas  ...  view the full Cofnodion text for item 65.

Cyfle i'r Aelodau graffu ymlaen llaw ar adroddiad Cydraddoldeb Blynyddol y Cyngor 2022-23

Dywedodd Y Cyfarwyddwr Gwasanaeth, Gwasanaethau Democrataidd a Chyfathrebu, wrth yr Aelodau fod yr adroddiad yn rhoi cyfle iddyn nhw rag-graffu ar Adroddiad Cydraddoldeb Blynyddol Drafft y Cyngor sydd ynghlwm yn Atodiad B, ar gyfer y flwyddyn 2022-23 cyn i'r Cabinet ei ystyried a chytuno i gyhoeddi Adroddiad Cydraddoldeb Blynyddol 2022-23. Bydd yr Aelodau’n cofio bod cydraddoldeb ac amrywiaeth wedi’i nodi'n destun rhagor o graffu yn rhan o welliannau craffu yn 2020.

Cyflwynodd y Rheolwr Amrywiaeth a Chynhwysiant Adroddiad Cydraddoldeb Blynyddol 2022/2023 i'r Aelodau

er mwyn cynnal gwaith rhag-graffu a rhoi adborth a sylwadau cyn i'r Cabinet drafod yr adroddiad.

Esboniodd y swyddog fod yr Adroddiad Cydraddoldeb Blynyddol yma wedi cael ei ddatblygu er mwyn cyflawni dyletswyddau a rhwymedigaethau cyfreithiol y Cyngor i gofnodi ei gynnydd o ran cyflawni dyletswyddau cydraddoldeb cyffredinol a phenodol. Gofynnwyd i’r Aelodau ystyried a yw’r adroddiad wedi casglu’r wybodaeth berthnasol sydd ei hangen i gyflawni dyletswyddau a rhwymedigaethau cyfreithiol y Cyngor i adrodd ar sut mae wedi cyflawni’r Ddyletswydd Cydraddoldeb Gyffredinol a nodir yn Neddf Cydraddoldeb 2010.

Croesawodd yr Aelodau'r Adroddiad Cydraddoldeb Blynyddol a gwnaed y sylwadau canlynol

Croesawodd y Pwyllgor yr adroddiad ac yn ystod trafodaethau bu’n ystyried y posibilrwydd o wahaniaethu yn erbyn tlodi a dosbarth, sy’n peri pryder. Felly argymhellodd yr Aelodau y dylid ystyried hyn yn rhan o'r broses adrodd mewn adroddiadau yn y dyfodol.

Wrth ddadansoddi data drwy gydol yr adroddiad, roedd yr Aelodau'n falch o nodi'r canlyniadau gwell mewn nifer o feysydd gan gynnwys y Rhaglen Perthnasau Iach. Amlygodd yr Aelodau nad oedd y data yn awgrymu canlyniadau gwell yn dilyn y prosiect. Sicrhawyd yr Aelodau o glywed, fodd bynnag, nad oedd hyn yn wir a bod y canlyniadau'n gadarnhaol.

Nododd yr Aelodau hefyd y data monitro Cydraddoldeb ynghylch hunaniaeth genedlaethol ac ethnigrwydd, ac argymhellwyd mwy o sylwebaeth a chrynodeb ynghylch ethnigrwydd, yn enwedig gan gynnwys gwybodaeth am sut mae'r Cyngor yn ehangu arferion recriwtio i sicrhau ein bod yn gyflogwr deniadol i'r mwyafrif byd-eang.

Ar ôl trafod yr adroddiad, PENDERFYNWYD:

1.    Ymgymryd â gwaith rhag-graffu ar yr adroddiad (ynghlwm yn Atodiad B), gan roi cyfle i'r Pwyllgor Craffu gyfrannu at y mater hwn; a

Awdurdodi'r Cyfarwyddwr Gwasanaeth, Gwasanaethau Democrataidd a Chyfathrebu i gyflwyno adborth i'r Cabinet ar ran y Pwyllgor Trosolwg a Chraffu

Rhag-graffu ar Gynllun Cydraddoldeb Strategol y Cyngor

Dywedodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth, Gwasanaethau Democrataidd a Chyfathrebu fod yr adroddiad gerbron yr Aelodau i rag-graffu ar Adroddiad Cydraddoldeb Cynllun Cydraddoldeb Strategol (Drafft)2024-28 drafft y Cyngor. Nododd fod Aelodau o'r Pwyllgor Trosolwg a Chraffu yn cael y cyfle i rag-graffu ar y cynllun cyn i'r Cabinet ei ystyried a chytuno i'w gyhoeddi. Bydd yr Aelodau'n cofio

nodi cydraddoldeb ac amrywiaeth yn faes ar gyfer mwy o waith craffu fel rhan o welliannau craffu a nodwyd yn 2020.

Croesawodd yr Aelodau'r Cynllun Cydraddoldeb Strategol a gefnogwyd gan holl Aelodau'r Pwyllgor. Diolchodd yr Aelodau i'r swyddogion am eu hymrwymiad i weithredu'r cynllun a chawsant eu cysuro o weld cynllun gweithredu manwl yn amlinellu ei weithrediad.

Argymhellodd yr Aelodau y dylai'r Pwyllgorau Craffu ailymweld â'r eitem hon yn y dyfodol i fesur ei heffeithiolrwydd a'i gweithrediad, yn enwedig mewn perthynas â chyflwyno hyfforddiant gorfodol i'r holl staff, gan gydnabod ei bod hi'n dasg enfawr.

Yn dilyn trafod yr wybodaeth, PENDERFYNWYD:

1. Ymgymryd â rhag-graffu ar yr adroddiad (ynghlwm yn Atodiad B), gan roi cyfle i'r Pwyllgor Craffu gyfrannu at y mater hwn; a

2. Awdurdodi'r Cyfarwyddwr Gwasanaeth, Gwasanaethau Democrataidd a Chyfathrebu i gyflwyno adborth i'r Cabinet ar ran y Pwyllgor Trosolwg a Chraffu

3. I'w gynnwys fel eitem ar Raglen Waith Trosolwg a Chraffu yn y dyfodol  

Trafod unrhyw faterion sydd, yn ôl doethineb y Cadeirydd, yn faterion brys yng ngoleuni amgylchiadau arbennig.

Dim

Diolchodd y Cadeirydd i'r Swyddogion am ddod i'r cyfarfod.