Agenda a Chofnodion

Croesawodd y Cadeirydd i gyfarfod Gr?p Llywio'r Cabinet ar faterion y Gymraeg.

Cafodd ymddiheuriadau eu derbyn gan y Cynghorydd J. Rosser, y Cynghorydd R. Bevan, C. Hanagan ac E.Thomas.

Derbyn datganiadau o fuddiannau personol gan Aelodau, yn unol â gofynion y Cod Ymddygiad.

Noder:

1.     Mae gofyn i Aelodau ddatgan rhif a phwnc yr agendwm mae eu buddiant yn ymwneud ag ef a mynegi natur y buddiant personol hwnnw.

2.     Lle bo Aelodau'n ymneilltuo o'r cyfarfod o ganlyniad i ddatgelu buddiant sy'n rhagfarnu, mae rhaid iddyn nhw roi gwybod i'r Cadeirydd pan fyddan nhw'n gadael.

Datganodd y Cynghorydd S. Rees-Owen fuddiant personol yn Eitem 3 - Adolygiad o Strategaeth Hyrwyddo'r Iaith Gymraeg, 'Rydw i wedi gweithio ar gytundeb llawrydd gyda 'It's My Shout'. Mae gwaith partneriaeth 'It's My Shout' wedi'i amlinellu ar dudalen 54 yr adroddiad.

Cadarnhau cofnodion o gyfarfod Gr?p Llywio'r Cabinet ar faterion y Gymraeg a gynhaliwyd ar 28 Tachwedd, 2017.

PENDERFYNODD y Gr?p Llywio gymeradwyo cofnodion y cyfarfod blaenorol a gynhaliwyd ar 28 Tachwedd, 2017.

Derbyn adroddiad Cyfarwyddwr Gwasanaeth Addysg a Dysgu Gydol Oes, gan roi cyfle i'r Gr?p Llywio'r Cabinet ar faterion y Gymraeg drafod cynnydd y Cyngor mewn perthynas â Strategaeth Hybu'r Gymraeg.

Rhoddodd Pennaeth Gwasanaethau Cymuned ddiweddariad i Gr?p Llywio'r Cabinet ar faterion y Gymraeg ar Gynllun Gweithredu'r Strategaeth Hyrwyddo'r Iaith Gymraeg a gafodd ei gymeradwyo ar 25  Ionawr, 2017.

Rhoddodd y swyddog gefndir y Strategaeth i'r Gr?p Llywio. Dywedodd  fod y Cynllun wedi cael ei ddatblygu o dan Adran 145 o'r Hysbysiad Cydymffurfio a gafodd ei gyhoeddi o dan adran 44 o Fesur y Gymraeg (Cymru) 2011 a'i ddatblygu yn ystod 2016 mewn partneriaeth â Sbectrwm, Menter Iaith, Gwasanaethau'r Cyngor ac Aelodau Etholedig. Ymgynghorwyd â'r cyhoedd rhwng mis Ebrill a mis Gorffennaf 2016 er mwyn deall yr hyn a fyddai'n eu hannog i ddefnyddio'r Gymraeg a pha wasanaethau roedden nhw o'r farn yw'r rhai mwyaf pwysig o ran hybu'r iaith.

Atgoffwyd yr Aelodau mai ffocws y Cynllun Gweithredu oedd:

·       Cynyddu nifer y bobl sy'n gallu siarad Cymraeg 3%

·       Cynyddu'r defnydd o'r iaith Gymraeg ym mhob agwedd ar fywyd cymunedol a chyhoeddus, a

·       Codi ymwybyddiaeth o bwysigrwydd yr iaith Gymraeg fel rhan hanfodol o hunaniaeth ddiwylliannol a chymeriad cymoedd De Cymru.

Siaradodd y swyddog am y camau cadarnhaol a gafodd eu cymryd o fewn RhCT i gyflawni'r camau gweithredu, gan gyfeirio at Atodiad 1 yr adroddiad, lle roedd y cynnydd yn erbyn targedau ar gyfer pob maes gwasanaeth unigol yn fanwl. Roedd yr Aelodau'n falch o glywed bod y gyfran o staff sy'n siarad Cymraeg wedi cynyddu o 2% yn y flwyddyn gyntaf.

Cafodd yr Aelodau eu hysbysu bod Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi ei strategaeth hyrwyddo Cymraeg 2050 ym mis Gorffennaf 2017. Roedd hyn yn amlinellu targed o gynyddu'r nifer o siaradwyr Cymraeg yng Nghymru o 78% erbyn 2050. Yn dilyn gwelliannau sydd wedi cael eu gwneud eisoes gan y Cyngor ac er mwyn cyrraedd targed Llywodraeth Cymru, byddai angen i'r Cyngor gynyddu'r ganran o siaradwyr Cymraeg o  1.66% y flwyddyn hyd 2021. Mae amlinelliad o'r ffigyrau yn adran 5.13 o'r adroddiad. Cyfeiriodd y swyddog yr Aelodau at adran 2 yr adroddiad ac argymhellodd fod y Gr?p yn cytuno ar darged uwch ar gyfer tyfu nifer y siaradwyr Cymraeg yn Rhondda Cynon Taf.

Diolchodd y Cadeirydd i'r swyddog am yr adroddiad cynhwysfawr, gan ychwanegu ei bod yn bleser gweld faint o waith sydd wedi cael ei wneud i sicrhau bod y Cyngor yn cwrdd â'i darged a'i fod mewn sefyllfa dda i gynyddu'r nifer.

Mynegodd y Dirprwy Arweinydd bryderon ynghylch y targed, gan ddweud ei bod hi'n anoddach cyrraedd oedolion gydag ychydig neu ddim profiad o ddefnyddio'r iaith. Serch hynny, ychwanegodd y Dirprwy ei bod hi'n gwbl gefnogol i'r cynnydd arfaethedig. Tynnodd sylw at bwysigrwydd targedu plant ifainc a allai ddatblygu eu medrau dros gyfnod hir. Roedd yr Aelod yn falch o weld bod cymariaethau wedi cael eu gwneud gyda Chynghorau Merthyr Tudful a Chaerdydd ac roedd hi'n teimlo y byddai'n ddefnyddiol ymestyn ymhellach i Gynghorau fel Caerffili a Phen-y-bont ar Ogwr i wella dealltwriaeth a dulliau o weithio'r cynghorau yma.

Croesawodd Ms E Siôn y cynnydd arfaethedig yn y targed, gan bwysleisio'r angen i roi rhagor o ystyriaeth  ...  view the full Cofnodion text for item 17.

Derbyn adroddiad Cyfarwyddwr Gwasanaeth Addysg a Dysgu Gydol Oes gan roi cyfle i Aelodau o'r Gr?p Llywio adolygu'r Adroddiad Monitro Blynyddol cyn iddo gael ei gyflwyno i Gomisiynydd y Gymraeg ym mis Mehefin 2018.

Rhoddodd y Rheolwr Gwasanaeth, Gwasanaethau'r Gymraeg, Adroddiad Cydymffurfio Safonau'r Iaith Gymraeg 2017 – 2018 i Gr?p Llywio'r Cabinet ar faterion y Gymraeg a oedd yn cynnwys yr ail flwyddyn o weithredu'r safonau.

Cafodd Aelodau'r Gr?p llywio eu cyfeirio at Atodiad 1 o'r adroddiad, sy'n amlinellu'r gwaith sydd wedi cael ei wneud gan y Cyngor i gydymffurfio â nifer fawr o safonau sydd wedi cael eu gosod gan Gomisiynydd y Gymraeg. Rhoddodd y swyddog wybod bod safonau 52, 58 a 64 wedi eu gohirio tan 31  Mawrth, 2018. Felly, bydden nhw'n cael eu cynnwys yn adroddiad cydymffurfiaeth y flwyddyn nesaf.

Esboniodd y swyddog ei fod yn ddyletswydd statudol ar y Cyngor i gyhoeddi adroddiad blynyddol ac i'w ddosbarthu i'r cyngor. Yn ogystal â chynnwys y safonau; roedd yr adroddiad wedi'i wneud yn fwy tryloyw trwy amlinellu:

(1)  nifer y cwynion a gafodd eu derbyn yn ystod y flwyddyn sy'n ymwneud â chydymffurfiaeth y Cyngor â'r canlynol: (i) darparu gwasanaethau (ii) llunio polisïau (iii) safonau gweithredu yr oedd o dan ddyletswydd i gydymffurfio â nhw

(2)  nifer y staff sy’n meddu ar sgiliau Cymraeg ar ddiwedd y flwyddyn dan sylw

(3)  nifer yr aelodau o staff a gymerodd ran yn y cyrsiau hyfforddiant Cymraeg a gafodd eu cynnig yn ystod y flwyddyn dan sylw

(4)  canran yr aelodau o staff a gymerodd ran mewn cyrsiau hyfforddiant Cymraeg a gafodd eu cynnig yn ystod y flwyddyn dan sylw

(5)  nifer y swyddi newydd a gwag a gafodd eu hysbysu yn ystod y flwyddyn lle - (i) roedd sgiliau Cymraeg yn hanfodol, (ii) roedd hi'n ofynnol dysgu sgiliau Cymraeg ar ôl dechrau yn y swydd, (iii) roedd sgiliau Cymraeg yn ddymunol, neu (iv) doedd dim angen sgiliau Cymraeg yn ystod y flwyddyn dan sylw.

Nododd y swyddog fod camgymeraid ar dudalen 84 yn yr adroddiad, gan gadarnhau mai ‘2017-18 (Ebrill 2018)’ dylai llinell gyntaf y testun y tu allan i’r blwch ddarllen.

Diolchodd y Cadeirydd i'r swyddog a'i dîm am eu gwaith caled cyson yn yr hyn a fu'n her sylweddol, gan esbonio bod adnoddau wedi'u cynyddu i sicrhau y byddai safonau'n parhau i gael eu diwallu. Canmolodd y Cadeirydd y tryloywder o gynnwys y cwynion yn yr adroddiad, gan ddweud, gyda newid, eu bod yn anochel, ond roedd yn falch mai dim ond 12 a gafodd eu derbyn a chafodd y cyfan eu hateb yn ystod y cam anffurfiol.

Holodd y Cynghorydd J. James am y broses gwyno ac os yw'n ffurfiol neu dim ond yn fater o gofnodi datganiadau. Dywedwyd bod y cyfeirnod CSG yn golygu bod y cwynion yn cael eu hanfon yn uniongyrchol at y Comisiynydd. Mae hyn yn golygu eu bod yn cael eu trin yn ffurfiol gan y broses gyfreithiol.

Canmolodd y Dirprwy Arweinydd y cynnydd sydd wedi cael ei wneud gan y Cyngor yn ystod y flwyddyn. Diolchodd hefyd i'r staff sy'n gweithio'n galed i sicrhau bod cyfarfodydd yn cael eu cynnal yn ddwyieithog ac mewn modd proffesiynol.

Gyda'r Gr?p yn  ...  view the full Cofnodion text for item 18.

Trafod unrhyw faterion eraill sydd, yn ôl doethineb y Cadeirydd, yn faterion brys yng ngoleuni amgylchiadau arbennig.

Cododd Ms E Siôn, Menter Iaith, bryderon ynghylch system adrodd y Cynllun Strategol Cymraeg mewn Addysg. Eglurodd bod cynllun gweithredu adeiladol ar waith cyn i Lywodraeth Cymru wneud newidiadau i'r ffordd yr adroddwyd ar y Cynllun Strategol Cymraeg mewn Addysg. Serch hynny, gan fod rhai elfennau o'r cynllun wedi cael eu diddymu, mae'n fwy anodd i weithredu cynnydd yn y nifer o siaradwyr Cymraeg.

PENDERFYNWYD:

a)    Y byddai cyfarfod yn cael ei drefnu rhwng y Cadeirydd, yr Aelod o'r Cabinet ar faterion Addysg, y Cyfarwyddwr Addysg a Ms E Siôn, Menter Iaith er mwyn trafod ffordd strategol ymlaen a;

b)    Bod y Rheolwr Gwasanaeth, Gwasanaethau Cymraeg, yn gwahodd y Cynghorydd Hopkins i gyfarfod nesaf y Gr?p Cynllun Strategol Cymraeg mewn Addysg a fyddai'n digwydd ar 21 Mehefin, 2018 i drafod y Cynllun Strategol Cymraeg mewn Addysg.