Agenda item

Derbyn adroddiad Cyfarwyddwr Gwasanaethau'r Rheng Flaen.

Cyflwynodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth adroddiad y Cyfarwyddwr Cyfadran, Materion Datblygu Ffyniant a Gwasanaethau Rheng Flaen a rhoddodd y wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am y cynnydd ar fesurau Lliniaru Llifogydd a gwaith cysylltiedig ar seilwaith ers Storm Dennis.

Dywedodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth y byddai cyflwyniad Power Point yn cyd-fynd â'r adroddiad a oedd yn rhoi trosolwg o rai o'r nifer o welliannau a wnaed ers Storm Dennis megis dros £3.5M wedi'i wario ar ddarparu gwaith cynnal a chadw i domenni glo ar draws RhCT ac ar y gwaith brys yn Nhylorstown, dros £4M ar atgyweirio difrod i strwythurau a rhwydweithiau draenio, a bron i £2.3M ar Gynlluniau Lliniaru Llifogydd newydd.

Dywedodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth fod adroddiad i'r Cabinet ar 21 Medi 2021 wedi ystyried cynyddu adnoddau tuag at godi ymwybyddiaeth a gwaith gorfodi o ran llifogydd ac wedi argymell y dylai'r Cyngor fabwysiadu rheoleiddio, codi ymwybyddiaeth a gorfodi deddfwriaeth llifogydd a d?r yn dilyn Storm Dennis. Ychwanegodd, ochr yn ochr â'r adroddiad hwn, bod sesiwn friffio Aelodau mewn perthynas â Rheoli Perygl Llifogydd ac Is-ddeddfau wedi'i chynnal a bod nifer wedi'i fynychu. Dywedodd y bydd adroddiad mewn perthynas â'r is-ddeddfau yn cael ei gyflwyno i'r Cyngor ym mis Hydref, fel y cyfeiriwyd ato gan y Cyfarwyddwr Gwasanaeth -  Gwasanaethau Democrataidd a Chyfathrebu.

Cyflwynodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth Gwasanaethau Rheng Flaen ei gyflwyniad Power Point a ddangosodd y gwahanol gynlluniau gyda'r defnydd o ffotograffau gan gynnwys yr ystafell reoli argyfwng a sefydlwyd yn Nh? Elai pe bai unrhyw ddigwyddiad brys.

Yn dilyn y cyflwyniad, cafodd yr aelodau gyfle i ofyn cwestiynau a gwnaethant hynny mewn perthynas â'r canlynol:

Ø  A ddylai'r Cyngor fod yn gyfrifol am lle methodd ei seilwaith oherwydd nad oedd wedi'i gynnal yn y cyfnod cyn y llifogydd? A yw'r cofnodion cyn y llifogydd yn pennu pa mor fregus yw'r isadeileddau hynny?

Ø  A gyflwynir unrhyw un o'r hawliadau yswiriant ar sail esgeulustod ar ran y Cyngor?

Ø  Fel y nodwyd yn yr adroddiad i'r Cyngor, beth yw'r adroddiad terfynol sy'n ymwneud â chylfat Teras Campbell ac i bwy yr adroddwyd amdano?

Ø  A oes trydydd cam i'w weithredu yn Nheras Bronallt yn Abercwmboi?

Ø  A oes diweddariad ar y gwaith yn y gwaith uwch yng ngorsaf bwmpio Glenboi?

Ø  Beth yw'r diweddaraf gan CNC yngl?n â'r adolygiad o lifogydd afonydd yn y ward?

Ø  Hunangymorth a mesurau lleol - A oes gwybodaeth bellach ar gael ynghylch pa eiddo sydd wedi cael gatiau llifogydd a phwy sydd ddim wedi'u cael gan ei bod yn ymddangos bod anghysondeb?

Ø  Cynlluniau  Ymateb y Gymuned Mewn Argyfwng - beth yw'r amserlenni ar gyfer cadarnhau'r cynllun drafft a'r rhestr o adeiladau posibl?

Ø  A oes amserlen yn cadarnhau'r Adroddiadau Adran 19 sy'n weddill?

Ø  Dywed yr adroddiad fod archwiliadau pellach yn cael eu comisiynu ar gyfer y wal ar hyd Heol Berw, a allwch roi amserlenni inni ar gyfer yr archwiliadau oherwydd er bod y wal wedi'i hatgyweirio, mae pryderon o hyd nad yw'r wal yn gweithio fel amddiffynfa?

Darparodd Arweinydd y Cyngor a Chyfarwyddwr Gwasanaeth, Gwasanaethau Rheng Flaen yr ymatebion a ganlyn:

Mae'r cylfat yn Nheras Bronllt yn Abercwmboi yn waith cam dau gyda cham tri yn y cam dichonoldeb a dylunio. Nid oes amserlen ar waith hyd yma ond mae'n dibynnu ar y tir a'i addasrwydd.

Dywedwyd wrth yr aelodau, o ran y llifddorau, bod y rhestr o eiddo a dderbyniodd arian grant LlC/ALl wedi'i chroesgyfeirio â chofnodion LlC a CNC i greu un rhestr gynhwysfawr y cysylltwyd â'r holl eiddo yr effeithiwyd arnynt. Yn dilyn yr ohebiaeth ymatebodd oddeutu 50% o'r eiddo. Dosbarthwyd trydydd llythyr dilynol yn ddiweddar a fydd yn cael ei ddilyn gan ymweliadau â'r eiddo hynny. Yn ardal Pentre, er gwaethaf ymweliadau â chartrefi, nid oedd rhai eiddo wedi ymuno â'r cynllun llifddorau o gwbl.

Cadarnhawyd bod y Cynllun Mewn Argyfwng wedi'i ddiweddaru ac y bydd yn cael ei gylchredeg i holl aelodau'r Cyngor.

Mae nifer o adroddiadau Adran 19 yn y camau olaf o'u cwblhau cyn eu cyhoeddi dros yr wythnosau nesaf. Lle nad yr Awdurdod Lleol yw'r awdurdod rheoli risg llifogydd, mae angen cynnal proses ymgynghori â phartneriaid ac mae angen llawer o waith er mwyn i'r adroddiadau Adran 19 gael eu hysgrifennu a'u cyhoeddi.

Rhoddodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth, Gwasanaethau Rheng Flaen, ddiweddariadau ar orsaf bwmpio Glenboi ac ar Deras Campbell yn ogystal ag adolygiad CNC o lifogydd afonydd yn Ffynnon Taf, a dywedodd fod yr Awdurdod Lleol, trwy'r Bwrdd Llifogydd, yn cwrdd yn rheolaidd â CNC a D?r Cymru. Mae CNC wedi nodi ei fod wedi cwblhau ei arolygon ar y Taf isaf tuag at Bontypridd, ac wedi datblygu Model Llifogydd Afonol. Bydd CNC nawr yn ystyried goblygiadau'r wybodaeth y maen wedi'i chasglu trwy arolygon i ran isaf y Taf.

Dywedodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth fod pob Cyngor yn wynebu materion tebyg o ran materion atebolrwydd a buddsoddi ond dywedodd fod RhCT wedi buddsoddi cryn dipyn trwy'r amrywiol fentrau fel y nodir yn yr adroddiad. O ran yr isadeiledd, mae'r draeniad priffyrdd wedi'i gynllunio ar gyfer stormydd sy'n digwydd unwaith mewn 30 mlynedd ac roedd yr hyn a brofwyd yn fwy na hynny

Gofynnwyd cwestiynau pellach:

Ø  Gwnaed gwaith sylweddol ar y cylfatiau ym Mharc Cae Felin yn Hirwaun er nad oes sôn am hyn na Hirwaun yn yr atodiadau, a yw hyn yn golygu nad oedd angen atgyweiriadau? A oes gennym ddyddiad ar gyfer adroddiad Adran 19 ar gyfer Hirwaun?

Ø  Oes modd cael diweddariad ar gyfer gwaith yn Heath Terrace yn Ynyshir?

Ø  Roedd adroddiad Pentre Adran 19 yr Awdurdod Lleol yn feirniadol o CNC a chyhoeddwyd argymhellion wedi hynny ond mae CNC wedi gwrthod cymryd cyfrifoldeb am ei ran. Mae preswylwyr yn haeddu cael eu digolledu, pwy sy'n gyfrifol a phwy fydd yn digolledu'r preswylwyr ym Mhentre?

Ø  Effeithiwyd yn wael ar ardaloedd gogleddol y Rhondda Fawr, a allwch ddweud wrthym pa fesurau y mae'r Cyngor yn eu cyflwyno i liniaru effaith digwyddiadau tywydd yn y dyfodol, yn enwedig yr ardal o ffordd y tu allan i hen safle ysbyty Llwynypia?

Ø  Ar hyn o bryd nid yw cynllun Trehafod yn cael ei ddyrannu i ffrwd ariannu benodol, o ystyried mai llifogydd afradlon a achosodd i'r 43 eiddo yn Nhrehafod orlifo, a allwch chi sôn am unrhyw welliannau eraill yn yr ardal a allai leihau llifogydd yn y dyfodol wrth i ni aros am y trafodaethau i'r orsaf bwmpio gael eu datrys?

Sicrhawyd yr aelodau bod meysydd gwaith eraill ac ymyriadau eraill yn cael eu cynnal ledled y fwrdeistref sirol er nad ydynt wedi'u cynnwys yn yr adroddiad cyfredol i'r Cyngor.

Fel mwyafrif y llifogydd, roedd y rhai ym Mharc Cae Felin yn deillio o'r afon,

mae'r cyfrifoldeb yn gorwedd gyda CNC fel yr Awdurdod Rheoli Risg (RMA) sydd â phwerau i reoli risg llifogydd o brif afonydd, felly adroddiad terfynol ardal Hirwaun fydd adroddiad ymchwilio i lifogydd gyda CNC, gyda Chyfoeth Naturiol Cymru, yntau’r Awdurdod Rheoli Perygl Llifogydd.

Ymatebodd Arweinydd y Cyngor a'r Cyfarwyddwr Gwasanaeth i'r cwestiynau yn unigol

O ran yr adroddiad Adran 19 ynghylch Pentre, bu sesiwn gadarn gan gynnwys Mr Gareth O'Shea o CNC yn y Pwyllgor Trosolwg a Chraffu yn ddiweddar. O ran cyfrifoldebau, dywedodd y Cyfarwyddwr Gwasanaeth Gwasanaethau Rheng Flaen fod y Cyngor, ac yntau'n Awdurdod Llifogydd Lleol Arweiniol, yn gyfrifol am lunio adroddiad S19 wedi argymell bod CNC yn adolygu ei arferion coedwig gan mai prif ffynhonnell llifogydd yn y llifogydd cychwynnol oherwydd rhwystr gan ddeunyddiau coediog gan gynnwys malurion, yng nghilfach cylfat Heol Pentre. Nododd, yn yr adroddiad yma, mae'r Cyngor, ag yntau'n Awdurdod Rheoli Llifogydd Lleol, yn cynnig nifer o gamau i leihau’r risg y bydd llifogydd o'r fath yn digwydd eto.

Codwyd cwestiynau pellach mewn perthynas â:

Ø  Sut mae trafodaethau'n datblygu gyda CNC ar y gwaith i Ystad Ddiwydiannol Treforest?

Ø  A yw'r awdurdod lleol yn deall pam mae preswylwyr yn amharod i dderbyn y cynnig o gatiau llifogydd, a yw'n gysylltiedig â materion atebolrwydd?

Ø A yw LlC yn deall i ba raddau y mae angen iddynt gynyddu eu cefnogaeth i lywodraeth leol o ran cynlluniau lliniaru llifogydd?

ØA fydd wal Stryd y Nant, Britannia, yn cael ei symud ymlaen cyn gynted â phosibl er mwyn sicrhau preswylwyr y bydd mesur i reoli a lleihau'r risg o lifogydd yn cael ei leihau yn ardal Britannia?

ØYdyn ni'n targedu cilfachau penodol o ran y camerâu anghysbell?

Ymatebodd yr Arweinydd a'r Cyfarwyddwr Gwasanaeth Gwasanaethau Rheng Flaen i'r holl gwestiynau, o ran y ceisiadau i Lywodraeth Cymru, cadarnhaodd yr Arweinydd fod bron pob cais a gyflwynwyd wedi'i gymeradwyo ond mae argaeledd contractwyr i gyflawni'r gwaith yn peri problemau gan fod y mae graddfa'r gwaith yn ddigynsail. Sicrhaodd yr Aelodau y byddai gwybodaeth am y gatiau llifogydd ac adborth o'r ymarfer curo drws yn cael ei darparu i'r Aelodau yn ddiweddarach fel gyda gwybodaeth yngl?n â Heol Tuberville.

Cydnabu’r Cyfarwyddwr Gwasanaeth Gwasanaethau Rheng Flaen fod rhywfaint o waith wedi’i wneud gan CNC yn Ystâd Ddiwydiannol Treforest i atgyweirio a gwarchod y mesurau amddiffyn rhag llifogydd wrth ochr yr afon yn yr ardal, a hefyd i glirio'r afon. Ar ôl cwblhau'r arolygon, mae'r model ar gyfer rhan isaf y Taf yn cael ei ddatblygu i werthuso risg ac ystyried pa fesurau fydd yn cael eu nodi i wella cydnerthedd yn nhermau llifogydd yn yr ardal.

Atgoffwyd yr aelodau y dylai unrhyw Aelodau sydd â chwestiynau pellach e-bostio'r Arweinydd am ymateb.

Yn dilyn trafodaethau a chwestiynau a ofynnwyd i'r Arweinydd a'r swyddog arweiniol, PENDERFYNWYD nodi cynnwys yr adroddiad, y cynnydd sylweddol a wnaed hyd yma a'r biblinell helaeth o waith lliniaru, atgyweirio a gwella sydd o'n blaenau.